Πως προκαλείται η οσφυική δισκοπάθεια;

Η σπονδυλική στήλη χωρίζεται σε 4 περιοχές: Αυχενική (7 σπόνδυλοι), Θωρακι-κή (12 σπόνδυλοι), Οσφυική (5 σπόνδυλοι) και Ιερά (5 σπόνδυλοι) που καταλήγει στον κόκκυγα.

Οι περισσότερες κήλες δίσκου αναπτύσσονται στην οσφυική χώρα, στο μεσο-σπονδύλιο διάστημα μεταξύ του τετάρτου και πέμπτου σπονδύλου (Ο4-Ο5), ή στο διάστημα μεταξύ πέμπτου οσφυικού και πρώτου ιερού σπονδύλου (Ο5-Ι1). 

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η δισκοπάθεια είναι συνέπεια της φυσιολογι-κής φθοράς που εξελίσσεται με την πάροδο των ετών μέσα στην δομή του δίσκου.  Οι χρόνιες μεταβολές στην δίσκο που μπορεί να οδηγήσουν σε δισκοπάθεια περιλαμβάνουν τις παρακάτω:

Αφυδάτωση.  Κατα τα αρχικά στάδια της ζωής, οι δίσκοι έχουν μεγάλη περιεκτικότητα ύδατος.  Με την πάροδο των ετών το ύδωρ ελαττώνεται, οι δίσκοι χάνουν υψος, η αποτελεσματικότητα τους ως προστατευτική στιβάδα ανάμεσα στους σπονδύλους μειώνεται και δεν αποσβαίνουν τις φορτίσεις της σπονδυλικής στήλης με αποτελεσματικότητα.  Αυτές οι μεταβολές μπορεί να οδηγήσουν σε πρόκληση πόνου. 

Μικρορωγμές.  Η καθημερινή φόρτιση, καταπόνηση και επιβάρυνση της σπον-δυλικής στήλης απο τις ημερήσιες κινήσεις και δραστηριότητες καθώς και διάφορα τραύματα, μικρά ή μεγαλύτερα, είναι πιθανό να προκαλεσουν μικρο-ρωγμές στον εξωτερικό ινώδη δακτύλιο του δίσκου, ο οποίος εμπεριέχει πολλές νευρικές απολήξεις. Εαν οι ρωγμές του ινώδους περιφερικού δακτυλίου γίνουν μεγαλύτερες, το μαλακό κεντρικό υλικό του δίσκου μπορεί να εξέλθει του χώρου του, ανάμεσα απο τις ρωγμές.   Δεδομένου ότι ο ινώδης δακτύλιος διαθέτει πλούσια νεύρωση από πολλές νευρικές απολήξεις, η ανάπτυξη μικρορωγμών του δακτυλίου μπορεί να ερεθίσει τις νευρικές απολήξεις του προκα-λώντας πόνο.   Ως συνέπεια αυτών των μεταβολών πολλοι άνθρωποι θα υποστουν κάποιο επεισόδιο οσφυαλγίας κατα την διάρκεια της ζωής τους, αλλά ένα πολύ μικρό ποσοστό θα υποστεί ισχιαλγία και νευρική ριζοπάθεια.  

Κύριες μορφές οσφυικής δισκοπάθειας

Η οσφυική δισκοπάθεια αναπτύσσεται στην οσφυική περιοχή και συνήθως εκδηλώνεται με τις παρακάτω μορφές:

1). Εκφύλιση του μεσοσπονδυλίου δίσκου. Η εκφύλιση χαρακτηρίζεται απο την αφυδάτωση του μεσοσπονδύλίου δίσκου και την πρόκληση μικρορωγμών που αναφέρθηκαν παραπάνω. Ως αποτέλεσμα της αφυδάτωσης, ο δίσκος συμπιέζεται και δεν λειτουργεί ως “μηχανισμός ανάρτησης” αναμεσα στους σπονδύλους. Με την πάροδο του χρόνου, ο δίσκος χάνει την ελαστικότητα του και λόγω των φορτίσεων της σπονδυλικής στήλης, προκαλούνται μικρορωγμές και άλλες φθορές στον εξωτερικό ινώδη δακτύλιο του δίσκου, ο οποίος παύει να επιτελεί σωστά την λειτουργία του. Ο ινώδης δακτύλιος εμπεριέχει πολλές νευρικές απολήξεις. Κάθε μικρορωγμή σε γειτνίαση με νευρικές απολήξεις, ερεθίζει αυτές τις νευρικές απολήξεις και έτσι αυτές οι μεταβολές του δίσκου μπορεί να οδηγήσουν σε πρόκληση πόνου.

2). Προβολή του δίσκου. Καθώς συνεχίζονται τα εκφυλιστικά φαινόμενα, το ζελατινώδες υλικό στο κεντρικό τμήμα του δίσκου συμπιέζεται, και καθώς περικλείεται μέσα στον περιμετρικό ινώδη δακτύλιο, ασκεί πίεση στον δακτύ-

λιο του δίσκου. Η διαχρονική πίεση στον ινώδη περιμετρικό δακτύλιο του δίσκου, μπορεί να προκαλέσει γενικευμένη διάταση του ή μερική στρέβλωση του δακτυλίου του δίσκου σε μία μόνο πιο ευάλωτη περιοχή του, με την μορφή τοπικής προβολής (προπέτειας) του δίσκου. Η διάταση του δακτυλίου και η ανάπτυξη μεγαλύτερων ρωγμών στην περίμετρο του επιτρέπει στο κεντρικό πολτώδες υλικό του δίσκου να μετατοπισθεί, και να εισδύσει ανάμεσα απο τις ρωγμές διατείνοντας τον περιφερικό δακτύλιο, πέρα απο τα αρχικά όρια του δίσκου. Σε αυτή την περίπτωση, ο δίσκος διαμορφώνει μια προπέτεια μια προεξοχή και μπορεί να δράσει πιεστικά πάνω σε γειτονικά νευρα, διαμορφώνοντας έτσι το πρόβλημα που συνιστά την προβολή δίσκου.

3).  Κήλη του δίσκου ή Δισκοκήλη.  Αυτή συνήθως προκαλείται όταν η σπονδυ-λική στήλη είτε υποβάλλεται σε μεγάλα φορτία ή όταν η εκφύλιση του δίσκου  συνεχίζεται χωρίς όμως αυτό να οφείλεται σε μεγάλη φόρτιση της σπονδυλικής στήλης από άρση βαρέων αντικειμένων κ.α..   Υπό φυσιολογικές συνθήκες, ο πολτώδης πυρήνας (κεντρικό τμήμα) του δίσκου περικλείεται με ασφάλεια μέσα στον ινώδη δακτύλιο (περιμετρικό τμήμα).   Η συνεχιζόμενη όμως συμπίε-ση του πολτώδους υλικού μέσα στον δίσκο, μπορεί τελικώς να προκαλέσει ρήξη του ισχυρού περιφερικού ινώδους δακτυλίου.  Οταν συμβεί ρήξη του περιφερικού δακτυλίου, το κεντρικό πολτώδες υλικό του δίσκου μπορεί να μετατο-πισθεί, εισδύσει στις ρωγμές διατείνοντας τον περιφερικό δακτύλιο πέρα απο τα αρχικά όρια του δίσκου, ή ακόμη να προκαλέσει κερματισμό, ή απόσπαση τμήματος δίσκου, δηλ. να αποσπασθεί τμήμα δίσκου να ολισθήσει και εισχωρήσει σε γειτνιάζουσα περιοχή, της σπονδυλικής στήλης, πέρα απο τα κανονικά ανατομικά όρια του δίσκου.   Ενίοτε, ένα σοβαρό τραύμα μπορεί να επιδεινώσει μία υφιστάμενη μερική προβολή δίσκου, να προκαλέσει μετατόπιση ήδη προβάλλοντος δίσκου ή ακόμη και κήλη σε φυσιολογικό δίσκο. 

Σχηματική αναπαράσταση της οσφυικής κήλης μεσοσπονδυλίου δίσκου σε πλάγια και εγκάρσια προβολή.  Αναγνωρίζεται ο πηκτοειδής πυρήνας που προβάλλει και δημιουργεί προπέτεια του δίσκου, η οποία πιέζει την εξερχόμενη νευρική ρίζα.  

Μία οσφυική δισκοκήλη, ή τα αποσπασθέντα ή μετατοπισθέντα τεμάχια του δισκικού υλικού μπορεί να πιέσουν, μετατοπίσουν ή ερεθίσουν μία γειτονική νευρική ίνα (ένα γειτονικό νεύρο) που εξέρχεται απο τον νωτιαίο σωλήνα για να διανεμηθεί στο πόδι και κατέρχεται ακριβώς πίσω από τον δίσκο.  Αυτό μπορεί να προκαλέσει οσφυαλγία, ισχιαλγία ή δυσλειτουργία του νεύρου, με συνηθέστερα συμπτώματα άλγος, αδυναμία, αιμωδία ή μείωση της αισθητικότητας του κάτω άκρου. 

Οι περισσότερες κήλες δίσκου αναπτύσσονται στο μεσοσπονδύλιο διάστημα μεταξύ του τετάρτου και πέμπτου σπονδύλου (Ο4-Ο5), ή στο διάστημα μεταξύ πέμπτου οσφυικού και πρώτου ιερού σπονδύλου (Ο5-Ι1).  Εαν η δισκοκήλη είναι πλάγια στο επίπεδο Ο4-Ο5, θα επηρρεάσει την κατερχόμενη Ο5 νευρική ρίζα.  Εαν όμως η δισκοκήλη, είναι σε εξαιρετικά πλάγια θέση, δηλ. μέσα στο πλάγιο τρήμα, θα επηρρεάσει την εξερχόμενη Ο4 ρίζα.   Εαν η δισκοκήλη είναι αρκετα μεγάλη και κεντρική μπορεί να επηρρεάσει τις νευρικές ινες (ρίζες) της ιππουρί-δος, στο κέντρο του σπονδυλικού σωλήνα και να προκαλέσει αναισθησία “τύπου σέλλας” και διαταραχές της ούρησης, δηλ. κατακράτηση ή ακράτεια. 

Ποιές καταστάσεις αυξάνουν τον κίνδυνο να προκληθεί οσφυική δισκοπάθεια;

Οι παρακάτω καταστάσεις ευοδώνουν την ανάπτυξη οσφυικής δισκοπάθειας:

α) οι υπερβολικές φορτίσεις ή τραυματισμοί της σπονδυλικής στήλης, ιδιαίτερα σε ανθρώπους που δεν γυμνάζονται τακτικά, και ξαφνικά αναλαμβάνουν να εκτελέσουν βαρειές δραστηριότητες, και

β) βαρειές εργασιακές ασχολίες που περιλαμβάνουν ανύψωση μεγάλων βαρών με κάμψη ή στροφή του κορμού, όπως μεταφορείς, αγρότες, κ.α..

γ) η ακραία φυσική δραστηριότητα ιδιαίτερα όταν συνδυάζεται με έντονες φορτίσεις, αναπηδήσεις ή ανύψωση βαρών και αυτό γίνεται πολύ εντατικά, πρίν ο αθλούμενος έχει αναπτύξει την απαιτούμενη απαραίτητη μυική μάζα για επαρκή στήριξη της σπονδυλικής στήλης.  Αθλήματα που έχουν αυξημένο κίνδυνο περιλαμβάνουν, την καλαθοσφαίριση, πετοσφαίριση, άρση βαρών, bunjee jumping, κ.λ.π..

δ) η περιορισμένη φυσική δραστηριότητα διότι προκαλεί εξασθένιση των κοιλιακών και ραχιαίων μυών, πού είναι απαραίτητοι για την στήριξη της σπονδυλικής στήλης,

ε) η μέση ή πρεσβύτερη ηλικία, η οποία αποτελεί τον συνηθέστερο προδιαθεσικό παράγοντα. 

Ποιά είναι τα συμπτώματα της οσφυική δισκοπάθειας;

Τα συμπτώματα της οσφυικής δισκοπάθειας ποικίλουν ανάλογα με το επίπεδο της σπονδυλικής στήλης στο οποίο έχει συμβεί η εκφύλιση, η προβολή ή η κήλη δίσκου, και ποιά νευρα επηρρεάζονται από αυτές τις δομικές μεταβολές.  Ο ασθενής μπορεί να αισθανθεί ένα έντονο πόνο στη μέση η το πόδι, που μπορεί να είναι συνεχής ή να έχει εξάρσεις και υφέσεις.  Τα συνηθέστερα συμπτώματα περιλαμβάνουν τα παρακάτω:

α)  Ισχιαλγία δηλ. άλγος που αρχίζει στην περιοχή του ισχίου και επεκτείνεται στο μηρό, την κνήμη, και το πόδι.  

β)  Οσφυαλγία (Πόνος στη Μέση) ο οποίος μπορεί να είναι συνεχής ή διαλείπων (δηλ. να έχει “διαλειμματα” ύφεσης).   Ακόμη, ο πόνος μπορεί να επιδεινώνεται, κατά την ορθοστασία, την κίνηση, τον βήχα ή το φτέρνισμα, το σκύψιμο ή την στροφική κίνηση του σώματος.

γ)  Αιμωδία (αίσθηση ότι το πόδι είναι «μουδιασμένο») στην κνήμη και τον άκρο πόδα.

δ)  Αδυναμία στο κάτω άκρο. 

ε)  Περιορισμό του εύρους κινήσεων του κάτω άκρου.  Οταν ο ασθενής ειναι κατακεκλιμμένος σε ύπτια θέση, διαπιστώνεται δυσκολία ανύψωσης του ποδιού σε γωνία πάνω απο 45 μοίρες (θετικό σημείο Lasegue).

στ)  Περιορισμό του εύρους των κινήσεων στη μέση λόγω σπασμού των οσφυικών μυών.

ζ)  Ελάττωση των αντανακλαστικών της επιγονατίδος και του αστραγάλου.

Τα συμπτώματα που επιβάλλουν επείγουσα εξέταση απο ιατρό περιλαμβανουν: πτώση του άκρου ποδός (foot-drop) και επιτακτικές ουρήσεις ή ακράτεια.

Πώς γίνεται η διάγνωση της οσφυικής δισκοπάθειας;

Απο την στιγμή που η κλινική εξέταση έχει θέσει την υπόνοια οσφυικής δισκοπάθειας, η επιβεβαίωση της διάγνωσης και η ακριβέστερη αναγνώριση της αιτίας γίνεται με εξετάσεις που απεικονίζουν την σπονδυλική στήλη και ιδιαίτερα με μαγνητική τομογραφία.  Σε ειδικές περιπτώσεις, μπορεί να απαιτηθεί αξονική τομογραφία ή μυελογραφία.  Η Μαγνητική Τομογραφία έχει εξαιρετική ευαισθησία στην ακριβή απεικόνιση των κηλών δίσκου στην σπονδυλική στήλη.

Μαγνητική τομογραφία αναδεικνύει δισκοκήλη μεταξύ πέμπτου οσφυικού και πρώτου ιερού σπονδύλου.

Συχνά, η διάγνωση είναι ασφαλέστερο να ολοκληρωθεί με την διενέργεια ηλεκτρομυογραφίας.

Ποιά είναι η θεραπευτική αντιμετώπιση της οσφυικής δισκοπάθειας;

Η οσφυική δισκοπάθεια αντιμετωπίζεται με μία από τις δύο θεραπευτικές προσεγγίσεις: α) συντηρητική θεραπεία ή β) χειρουργική θεραπεία. Εαν η οσφυική δισκοπαθεια δεν αντιμετωπισθεί, μπορεί να προκαλέσει  νευροπαθητικές μεταβολές και χρόνια οσφυαλγία ή ισχιαλγία ή χρόνια δυσχέρεια στην χρήση του κάτω άκρου και την βάδιση. 

Σχεδόν το σύνολο των ασθενών πρέπει αρχικά να αντιμετωπισθεί με συντηρητικές μεθόδους.   Σε αυτό τον κανόνα υπάρχουν δύο σημαντικές εξαιρέσεις και αφορούν ασθενείς που έχουν αναπτύξει ένα από τα παρακάτω δύο προβλήματα α) πτώση ακρου ποδός, ή β) διαταραχές ελέγχου της ούρησης.   Αυτές οι δύο κατηγορίες πασχόντων πρέπει να εξετασθούν επειγόντως απο νευροχειρουργό, διότι συνήθως απαιτείται να αντιμετωπισθούν με επείγουσα χειρουργική επέμβαση. 

α).  Συντηρητική θεραπεία

Ο σκοπός της θεραπείας είναι κατ’ αρχήν να ελαττώσει τον πονο και να αποτρέψει την πρόκληση πρόσθετης βλάβης στη νευρική ρίζα που έχει προσβληθεί.  Η συντηρητική θεραπεία απαιτεί υπομονή.  Αλλά η τήρηση του θεραπευτικού προγραμματος μπορεί να ελαττώσει σημαντικά τον πόνο και να αποτρέψει την πρόκληση βλάβης στο νεύρο ή και στον ίδιο τον δίσκο.  H αρχική συντηρητική αντιμετώπιση της οσφυικής δισκοπάθειας βασίζεται σε ένα συνδυασμό από μη επεμβατικές τεχνικές.  Αυτές συνήθως περιλαμβάνουν τις παρακάτω:

1).   Φαρμακευτική θεραπεία με συνδυασμό διαφόρων φαρμάκων και κυρίως: αναλγητικών, αντιφλεγμονωδών, μυοχαλαρωτικών και στεροειδών (κορτιζόνης).

2). Φυσικοθεραπεία με συνδυασμό μαλάξεων και ήπιας άσκησης, που αποσκοπούν να προσδώσουν ενδυνάμωση και ελαστικότητα στο μυικό σύστημα του πάσχοντος.

3).   Πρόγραμμα ελάττωσης σωματικού βάρους με επίβλεψη διαιτολόγου

4).   Χρήση οσφυικής ζώνης

5).   Ενημέρωση του πάσχοντος για την υποκείμενη αιτία ώστε να αποφευχθεί μία επιδείνωση απο λανθασμένες στάσεις του σώματος ή δραστηριότητες

6).   Ανάπαυση με αρκετές ώρες κλινοστατισμού

β). Χειρουργική θεραπεία

Εαν τα συντηρητικά μέσα δεν αποδώσουν μετά απο ένα εύλογο χρονικό διάστημα, η χειρουργική παρέμβαση μπορεί να είναι η επόμενη επιλογή.   Η καθιερωμένη ως η καλύτερη επέμβαση είναι η οσφυική μικροδισκεκτομή η οποία γίνεται με γενική αναισθησία.  Με την χρήση νευροχειρουργικού μικροσκοπίου που διαθέτει σύστημα μεγενθυντικών φακών και ισχυρού φωτισμού, ο νευροχειρουργός μπορεί να αφαιρέσει με ασφάλεια το προβάλλον τμήμα του δίσκου και να αποσυμπιέσει το νευρο. 

Συνήθως ο ασθενής, εφ΄όσον δεν είναι υπέρβαρος, μπορεί να πάρει εξιτήριο σε μία ή δύο ημέρες απο το χειρουργική επέμβαση, και στην συνέχεια θα απαιτηθεί να αναπαυθεί για δύο εως τέσσερεις εβδομάδες.   

Συχνές ερωτήσεις για την οσφυική δισκοπάθεια

1). Πως μπορεί να γίνει πρόληψη και να αποφευχθεί η οσφυική δισκοπάθεια;

Σημαντικοί παράγοντες προκειμένου να αποφευχθεί η οσφυική δισκοπάθεια περιλαμβάνουν την διατήρηση ενός κανονικού σωματικου βάρους, τακτική άσκηση και η υιοθέτηση μιας σωστής στάσης του σώματος στις καθημερινές δραστηριότητες.   

2).  Ποιοί είναι οι αιτίες μιας αποτυχημένης οσφυικής επέμβασης και τι είναι το Συνδρομο Αποτυχημένης Οσφυικής Επέμβασης (Failed Back Surgery syndrome);

Πρέπει να επισημανθεί ότι η θεραπεία της οσφυικής δισκοπάθειας έχει αποτελέσει πεδίο πολλών διαφορετικών απόψεων και σημαντικών ιατρικών αντιπαραθέσων.   Ενας σχετικά μικρός αριθμός χειρουργικών επεμβάσεων στην οσφυική μοίρα της σπονδυλικής στήλης δεν έχει τα αναμενόμενα θετικά αποτελέσματα.  Σε πολλές απο τις παραπάνω περιπτώσεις, δυστυχώς, γίνεται εσφαλμένη διάγνωση όσον αφορά την ακριβή αιτία και, συνεπώς, εφαρμόζεται θεραπεία που δεν είναι σωστά στοχευμένη.  Οι κύριοι λόγοι αυτών των αποτυχημένων επεμβάσεων περιλαμβάνουν τους παρακάτω:  α) εσφαλμένη διάγνωση όσον αφορά την πραγματική δομική αιτία του πόνου, β) εσφαλμένη διάγνω-ση όσον αφορά το σε ποιό ύψος (επίπεδο) της σπονδυλικής στήλης ευρίσκεται το πρόβλημα, και γ) άλλη μη αναγνωρίσιμη αιτία.

Σε περιπτώσεις ανακριβούς διάγνωσης ή άστοχης διαχείρισης του προβλήμα-τος, οι θεραπευτικές αποτυχίες δεν είναι σπάνιες.  Η μετεγχειρητική επιμονή των ενοχλημάτων έχει αναγνωρισθεί με τον όρο Συνδρομο Αποτυχημένης Οσφυικής Επέμβασης (Failed Back Surgery syndrome).  Το αποτέλεσμα αυτών των δυσκολιών είναι ότι η οσφυική δισκοπάθεια – αν και καλοήθης νόσος – έχει προκαλέσει μία σχετική έλλειψη εμπιστοσύνης προς τον ιατρικό κόσμο, μεταξύ πολλών ασθενών, όσον αφορά την ορθότητα, αποτελεσματικότητα και ασφάλεια των προτεινομένων θεραπευτικών παρεμβάσεων.  Παρά ταύτα, η χειρουργική αφαίρεση δισκοκήλης είναι σήμερα μία απο τις συχνότερα πραγματοποιούμενες επεμβάσεις στον δυτικό κόσμο, εφ’ όσον γίνεται με σωστή ένδειξη από πεπειραμένο νευροχειρουργό κατά κανόνα έχει πολύ καλά αποτελεσματα.