Συνοπτική ανατομία της σπονδυλικής στήλης

Προκειμένου να γίνει κατανοητός ο παθογεννετικός μηχανισμός της αυχενικής αρθρίτιδας και δισκοπάθειας, είναι χρήσιμη μια στοιχειώδης κατανόηση της ανατομίας της σπονδυλικής στήλης.

Η σπονδυλική στήλη σχηματίζεται απο 33 σπονδύλους που είναι κατασκευασμένοι απο ανθεκτικό οστικό υλικό, ώστε να μπορεί να φέρει βάρος και να προσφέρει στήριξη στην στάση του σώματος. Κάθε σπόνδυλος είναι – υπο φυσιολογικές συνθήκες – συμπαγής και ασυμπίεστος. Μεταξύ των σπονδύλων παρεμβάλλονται οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι, που είναι ελαστικοί, ευσυμπίεστοι και αποτελούν «μηχανισμό αναρτήσεων» ενσωματωμένων στην σπονδυλική στήλη, συμβάλλοντας στην «απορρόφηση των κραδασμών». Κάθε μεσοσπονδύλιος δίσκος αποτελείται στο εσωτερικό του από τον πηκτοειδή πυρήνα ένα σπογγώδες και ζελατινώδες υλικό, το οποίο περικλείεται απο ένα ανθεκτικό περιφερικό ινώδη δακτύλιο και δύο χόνδρινες τελικές πλάκες (άνω και κάτω), που διαχωρίζουν τον δίσκο από τους γειτονικούς σπονδύλους. Χάρις στην ύπαρξη των μεσοσπονδυλίων δίσκων, η σπονδυλική στήλη παρέχει ευλυγισία και δυνατότητα κάμψης, έκτασης ή στροφικής κίνησης του κορμού και συμβάλλει στην μείωση της έντασης των κραδασμών.

Η σπονδυλική στήλη χωρίζεται σε 5 περιοχές ή μοίρες: α) Αυχενική μοίρα (7 σπόνδυλοι), β) Θωρακική μοίρα (12 σπόνδυλοι), γ) Οσφυική μοίρα (5 σπόνδυλοι) και δ) Ιερά μοίρα (5 σπόνδυλοι) και ε) κοκκυγική.

Εικόνα 1. Σχέδιο που απεικονίζει την σπονδυλική στήλη αριστερά [1α] και ανάλογη απεικόνιση δεξιά, με τις 5 περιοχές (μοίρες) της σπονδυλικής στήλης να απεικονίζονται με διαφορετικά χρώματα [1β]. Στο πάνω μέρος είναι ή αυχενική [κόκκινο] και αμέσως από κάτω διαδοχικά, η θωρακική [πράσινο], η οσφυική [μώβ], η ιερά [κίτρινο] και στο μικρότερο κατώτερο τμήμα, η κοκκυγική (γαλάζιο).

Εικόνα 2. Σχεδιαστική απεικόνιση της σχέσης νωτιαίου μυελού και νευρικών ριζών προς τον σπονδυλικό σωλήνα, μεσοσπονδύλιο δίσκο και πλάγια τρήματα στην αυχενική περιοχή σε εγκάρσια [οριζόντια] διατομή.

Παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί που προκαλούν αυχενική αρθρίτιδα και δισκοπάθεια

Η αυχενική αρθρίτιδα και δισκοπάθεια προκαλούνται απο εκφυλιστικές αλλαγές στην δομή του φυσιολογικού δίσκου και των ιστών της σπονδυλικής που περιβάλλουν τον δίσκο. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η δισκοπάθεια και η αρθρίτιδα είναι συνέπειες της φυσιολογικής φθοράς που συμβαίνει με την πάροδο των ετών στους ιστούς της σπονδυλικής στήλης. Ενίοτε, ένα σοβαρό τραύμα μπορεί να προκαλέσει δισκοπάθεια σε ένα φυσιολογικό δίσκο, ή να προκαλέσει επιδείνωση μιας δισκοπάθειας που προυπήρχε του τραύματος.

Οι δίσκοι είναι κατασκευασμένοι από ένα μαλακό εσωτερικό κεντρικό τμήμα και ένα σκληρό εξωτερικό δακτύλιο. (Εικόνα 2). Οι χρόνιες εκφυλιστικές παθοφυσιολογικές μεταβολές που μπορεί να οδηγήσουν σε δισκοπάθεια και αρθρίτιδα αναφέρονται παρακάτω:

1. Αφυδάτωση. Κατά τα αρχικά στάδια της ζωής, οι δίσκοι έχουν μεγάλη περιεκτικότητα ύδατος. Με την πάροδο των ετών, οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι είναι πιθανό να υποστούν απώλεια του υγρού περιεχομένου τους και να αφυδατωθούν. Οι δίσκοι χάνουν ύψος, η αποτελεσματικότητα τους ως προστατευτική στιβάδα απορρόφησης κραδασμών, ανάμεσα στους σπονδύλους μειώνεται και δεν αποσβαίνουν τις φορτίσεις της σπονδυλικής στήλης με αποτελεσματικότητα.
2. Μικρορωγμές ή μικρορήξεις. Η συχνή φόρτιση, καταπόνηση και επιβάρυνση της σπονδυλικής στήλης από καθημερινές κινήσεις και δραστηριότητες καθώς και διάφορα τραύματα, μικρά ή μεγαλύτερα, είναι πιθανό να προκαλέσουν μικρορωγμές στον εξωτερικό ινώδη δακτύλιο του δίσκου, ο οποίος περιέχει πολλές νευρικές απολήξεις. Κάθε μικρορωγμή που είναι σε γειτνίαση με νευρικές απολήξεις, τις ερεθίζει και μπορεί να γίνει αιτία πόνου.
3. Οστεόφυτα. Καθώς ο δίσκος αφυδατώνεται και χάνει υψος, ο υπερκείμενος και υποκείμενος σπόνδυλος συμπλησιάζουν. Οι σπόνδυλοι δέχονται μεγαλύτερα φορτία και αντιδρούν παράγοντας οστεόφυτα, δηλ. πρόσθετο οστούν περιμετρικά, σαν “εξόστωση” στο σώμα του σπονδύλου, σε μία προσπάθεια να ενδυναμωθεί η αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Με την πάροδο του χρόνου τα οστεόφυτα μεγαλώνουν και μπορεί να πιέζουν τον νωτιαίο μυελό ή τα διερχόμενα νευρα, που πορεύονται προς τα άνω άκρα. Η πίεση από τα οστεόφυτα μπορεί να οδηγήσει σε πρόκληση πόνου και συμπτώματα δυσλειτουργίας του νωτιαίου μυελού ή των αυχενικών νευρικών ριζών.
4. Σκληρυνση συνδέσμων. Οι σύνδεσμοι της σπονδυλικής στήλης είναι συνδετικός ιστος, συνήθως σε σχήμα ταινίας, που συνδέει και συγκρατεί γειτονικούς σπονδύλους. Οι σύνδεσμοι εκφυλίζονται με την πάροδο των ετών, γίνονται σκληρότεροι και αυτό συμβάλλει στην απώλεια ευλυγισίας της σπονδυλικής στήλης και στην πρόκληση πόνου.

Εικόνα 3. Σχηματική αναπαράσταση εκφυλιστικής αρθρίτιδας και δημιουργίας οστεοφύτων [ζώνη με μαύρες κουκίδες] και στένωση πλαγίων τρημάτων της σπονδυλικής στήλης (3α). Απλή ακτινογραφία αναδεικνύει επίσης την δισκοαρθροπάθεια με δημιουργία οστεοφύτων [λευκό βέλος] την εκφύλιση του μεσοσπονδυλίου δίσκου και την καθίζηση του μεσοσπονδυλίου διαστήματος [μαύρα βέλη] στην αυχενική μοίρα σπονδυλικής στήλης (3β).

Εικόνα 4. Οι δύο εικόνες αναδεικνύουν την εξέλιξη των εκφυλιστικών μεταβολών στο δίσκο, με την πάροδο του χρόνου. Απεικονίζονται λίγες αρχικές φθορές [αριστερά], σε σύγκριση με την πλέον προχωρημένη εκφύλιση, με στρέβλωση και απώλεια ύψους του δίσκου και δημιουργία οστεοφύτου σε οβελιαία [πλάγια] διατομή [δεξιά].

Τρόποι εκδήλωσης της σπονδυλοδισκοαρθροπάθειας

Ως συνέπεια των εσωτερικών εκφυλιστικών μεταβολών της σπονδυλικής στήλης που περιγράφηκαν στο προηγούμενο εδάφιο, η αυχενική δισκοπάθεια εκδηλώνεται κλινικο-απεικονιστικά με τους παρακάτω κύριους τρόπους:

α). Περιφερική Διόγκωση δίσκου (Bulging disk)

Η περιφερική διόγκωση του δίσκου είναι στάδιο του φαινομένου που πολλοί περιγράφουν ως εκφυλιστική νόσο του δίσκου (DDD - degenerative disk disease). Eιναι μέρος της φυσιολογικής διαδικασίας γήρανσης αλλά μπορεί να προκύψει ως συνέπεια γεννετικής προδιάθεσης, κακής διατροφής, καπνίσματος, αθηροσκληρώσεως, και εργασιακών συνθηκών. Εαν οι μικρορωγμές του ινώδους περιφερικού δακτυλίου που προαναφέρθηκαν γίνουν μεγαλύτερες, και ο δακτύλιος γίνει ασθενέστερος, η πίεση της σπονδυλικής στήλης πάνω στο δίσκο αρχίζει να συνθλίβει τον κεντρικό πηκτοειδή πυρήνα (δηλ. το μαλακό ζελατινώδες εσωτερικό περιεχόμενο του δίσκου) και να το ωθεί προς τον εξασθενημένο περιφερικό ινώδη δακτύλιο.

Το φαινόμενο αυτό μπορεί να προκύψει επίσης μετά από επαναλαμβανόμενη αυχενική καταπόνηση, η σπανιότερα λόγω αιφνιδίου τραύματος. Ο κίνδυνος αυξάνεται με την καταπόνηση λόγω δονήσεων, ανύψωσης βαρέων αντικειμένων, παρατεταμένης καθιστικής ζωής, αυχενικού διαστρέμματος δίκην μαστιγίου (whiplash injury), και δραστηριότητας με συχνές απότομες επιταχύνσεις και επιβραδύνσεις. Καθώς το φαινόμενο αυτό συνεχίζεται, ιδιαίτερα αν ο δίσκος υφίσταται επαναλαμβανόμενα φορτία, το ύψος του δίσκου μειώνεται και το κεντρικό υλικό μπορεί να διατείνει τον δακτύλιο και να προκαλέσει περιφερική διόγκωση του δίσκου (bulging disk) (Eικόνα 5 - Ανω Αριστερά). Ενας βαθμός περιφερικής διόγκωσης του δίσκου έχει διαπιστωθεί ότι συμβαίνει αρκετά συχνά με την πάροδο των ετών. Στην πλειονότητα των ανθρώπων, μετά την νεότητα, μπορεί να ανευρεθεί διόγκωση μικρού βαθμού σε κάποιο δίσκο. Αυτή η διόγκωση σπανίως προκαλεί συμτώματα και γενικώς θεωρείται μέρος των μεταβολών που συμβαίνουν στο σώμα, καθώς μεγαλώνει η ηλικία του ατόμου.

β). Προεξοχή (προβολή ή προπέτεια) του δίσκου (Protruding disk)

Προοδευτικά ή αιφνίδια, σε περισσότερο σοβαρές περιπτώσεις, εάν η πίεση που ασκείται στο κεντρικό ζελατινώδες τμήμα του δίσκου είναι αρκετά μεγάλη και ο περιφερικός ινώδης δακτύλιος εξασθενημένος, η διόγκωση του δίσκου μπορεί να γίνει μεγαλύτερη και εμφανέστερη ως προεξοχή του δίσκου. Αυτό το πρόβλημα ονομάζεται προβολή ή προπέτεια του δίσκου (Eικόνα 5 - Ανω Δεξιά & Κάτω Αριστερά). Εαν το προεξέχον τμήμα του δίσκου είναι αρκετά μεγάλο, μπορεί να πιέσει νεύρα καθώς εξέρχονται του νωτιαίου μυελού για να διανεμηθούν στα άνω άκρα. Αυτό μπορεί να προκαλέσει αδυναμία, αιμωδία, ή αίσθημα “μυρμηγκιάσματος”.

γ). Ρήξη δίσκου (ruptured disk)
Οταν η σπονδυλική στήλη εξακολουθεί να υποβάλλεται σε μεγάλα φορτία ή όταν η εκφύλιση του δίσκου επιδεινώνεται (ανεξαρτήτως των φορτίσεων της σπονδυλικής στήλης), ο εσωτερικός πηκτοειδής πυρήνας μπορεί να διασπάσει τον περιφερικό ινώδη δακτύλιο του δίσκου, να εκχυθεί προς τα πίσω, πέραν του περιφερικού δακτυλίου, δημιουργώντας το πρόβλημα της ρήξης δίσκου (ruptured disk) (Eικόνα 5 - Κάτω Δεξιά). Ενα κερματισμένο τμήμα μπορεί να ολισθήσει και εισχωρήσει σε άλλη γειτνιάζουσα θέση, στην σπονδυλική στήλη, πέρα από τα ανατομικά όρια του δίσκου. Αποσπασθέντα ή μετατοπισθέντα τεμάχια του δίσκου μπορεί να ασκήσουν πίεση σε νευρικές ίνες που κατέρχονται ακριβώς πίσω από τον δίσκο, και σε μικρό χρονικό διάστημα να προκαλέσουν έντονο πόνο, αιμωδία, αίσθημα “μυρμηγκιάσματος”, ακόμη και αδυναμία ενός ή και των δύο άνω άκρων. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να υποχωρήσουν μετά από μία περίοδο ανάπαυσης και λήψης κατάλληλων φαρμάκων. Εαν δεν υποχωρήσουν μετά από εύλογο χρονικό διάστημα, ο ασθενής μπορεί να πρέπει να υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση.

Εικόνα 5. Σχέδιο που δείχνει τα διάφορα στάδια εκφύλισης του δίσκου σε εγκάρσια [οριζόντια] διατομή με την περιφερική διόγκωση (bulge) [Πάνω Αριστερά], μικρή προεξοχή δίσκου (protrusion) [Πάνω Δεξιά], μεγάλη προεξοχή δίσκου (large protrusion) [Κάτω Αριστερά] και ρήξη δίσκου (rupture or extrusion) [Κάτω Δεξιά].

Οι δύο τελευταίες διαδικασίες δηλ. η προεξοχή δίσκου και η ρήξη δίσκου έχει καθιερωθεί στην κλινική πράξη να περιγράφονται με τον γενικό όρο δισκοκήλη ή κήλη δίσκου. Οι περισσότερες κήλες δίσκου της αυχενικής χώραςαναπτύσσονται στο μεσοσπονδύλιο διάστημα μεταξύ του πέμπτου και έκτου σπονδύλου (Α5-Α6), ή στο διάστημα μεταξύ έκτου και εβδόμου αυχενικού σπονδύλου (Α6-Α7).

Η αυχενική δισκοκήλη μπορεί να είναι αποτέλεσμα επαναλαμβανόμενων αυχενικών φορτίσεων ή σπάνια να συμβεί μετά απο μεμονωμένο τραυματικό γεγονός. Μία αυχενική δισκοκήλη, μετατοπίζει ή ερεθίζει μία γειτονική νευρική ρίζα, η οποία εξέρχεται από τον νωτιαίο μυελό για να διανεμηθεί στο άνω άκρο, προκαλώντας δυσλειτουργία του νεύρου και συμπτώματα στο άνω άκρο, συνήθως άλγος, αδυναμία, αιμωδία ή μείωση της αισθητικότητας. Ως συνέπεια τέτοιων εκφυλιστικών μεταβολών, πολλοί άνθρωποι θα υποστούν κάποιο επεισόδιο αυχεναλγίας κατά την διάρκεια της ζωής τους, αλλά ένα πολύ μικρό ποσοστό θα υποστεί νευρική ριζοπάθεια.

δ). Αυχενική οστεοαρθρίτιδα.

Καθώς ο δίσκος εκφυλίζεται και το μεσοσπονδύλιο διάστημα υφίσταται καθίζηση, οι πλάγιες αρθρικές επιφάνειες των σπονδύλων μπορεί να γίνουν ασταθείς και να ολισθήσουν προκαλώντας περαιτέρω φθορά του δίσκου και των χόνδρων, και σε μία προσπάθεια σταθεροποίησης, οι σπόνδυλοι να αναπτύξουν “γεφυρικά” οστεόφυτα.

ε). Στένωση αυχενικού σπονδυλικού σωλήνα.

Στην κατάσταση αυτή, αναπτύσσεται στένωση του σπονδυλικού σωλήνα και των πλαγίων τρημάτων λόγω ανάπτυξης οστεοφύτων, διόγκωσης των πλαγίων αρθρικών επιφανειών, και πάχυνσης συνδέσμων.

στ). Εσωτερική αποδόμηση δίσκου (inτernal disk disruption - IDD).

Αυτή μπορεί να προκύψει ως αποτέλεσμα αυχενικού τραύματος, διατρέμματος “τύπου μαστιγίου” (whiplash injury), αυχενικής κάμψης ή στροφής και μετά απο επαναλαμβανόμενες δραστηριότητες που φορτίζουν τον αυχένα.

Εικόνα 6. Σχέδιο που δείχνει τα διάφορα στάδια εκφύλισης του δίσκου με αρχική διάνοιξη 1-2 ρωγμών [αριστερά], και στη συνέχεια δημιουργία πολλαπλών ρωγμών και έξοδο του ζελατινώδους υλικού του πηκτοειδούς πυρήνα, δια της ρωγμής σε εγκάρσια [οριζόντια] διατομή [δεξιά].

Εικόνα 7. Μαγνητική τομογραφία αυχενικής μοίρας σπονδυλικής στήλης σε οβελιαία [πλάγια] τομή δείχνει την κήλη του δίσκου στο επίπεδο μεταξύ 6ου και 7ου [Α6/Α7] αυχενικών σονδύλων (7α). Σχηματική απεικόνιση της δισκοκήλης με πρόπτωση του πηκτοειδούς πυρήνα και πίεση της νευρικής ρίζας στο πλάγιο τρήμα σε εγκάρσια [οριζόντια] τομή (7β).

Αιτίες και προδιαθεσικοί παράγοντες

Οι παρακάτω καταστάσεις προδιαθέτουν προς την ανάπτυξη αυχενικής αρθρίτιδας και δισκοπάθειας:

1. η μέση ή πρεσβύτερη ηλικία, αποτελεί τον συνηθέστερο προδιαθεσικό παράγοντα,
2. το είδος της εργασίας εάν αυτή απαιτεί επαναλαμβανόμενες κινήσεις του αυχένα, ιδιαίτερα σε δύσκολη θέση (π.χ. οδοντίατροι, κομμωτές), παρατεταμένη εργασία με τα χέρια σε θέση πιο ψηλά απο το κεφάλι που εξαναγκάζει τον εργαζόμενο να διατηρεί τον αυχένα σε έκταση, εργασίες που περιλαμβάνουν ανύψωση μεγάλων βαρέων αντκειμένων, κ.α., με κάμψη ή στροφή του κορμού, όπως μεταφορείς, αγρότες, κ.α..
3. η ακραία αθλητική δραστηριότητα ιδιαίτερα όταν συνδυάζεται με έντονες φορτίσεις, αναπηδήσεις ή ανύψωση βαρών και αυτό γίνεται πολύ εντατικά, πρίν ο αθλούμενος αναπτύξει την απαιτούμενη απαραίτητη μυική μάζα για επαρκή στήριξη της σπονδυλικής στήλης. Αθλήματα που έχουν αυξημένο κίνδυνο περιλαμβάνουν, την καλαθοσφαίριση, πετοσφαίριση, άρση βαρών, bunjee jumping, κ.λ.π..
4. οι τραυματισμοί ή υπερβολικές φορτίσεις της σπονδυλικής στήλης, μετά απο π.χ. τροχαίο ατύχημα ή τραυματισμοί ανθρώπων οι οποίοι, προσφέρονται να εκτελέσουν έκτακτες βαρειές δραστηριότητες, ενώ δεν έχουν καλή φυσική κατάσταση.
5. η περιορισμένη φυσική δραστηριότητα προκαλεί εξασθένιση των παρασπονδυλικών μυών, πού είναι απαραίτητοι για την στήριξη της σπονδυλικής στήλης.

Συμπτώματα αυχενικής αρθρίτιδας - δισκοπάθειας

Στους περισσότερους ανθρώπους, η αυχενική δισκοαρθροπάθεια μπορεί να υπάρχει χωρίς να προκαλεί κάποιο σύμπτωμα. Τα συμπτώματα συνήθως αρχίζουν όταν η δισκοαρθροπάθεια προκαλεί στένωση του νωτιαίου σωλήνα από τον οποίο διέρχεται ο νωτιαίος μυελός ή στένωση των πλαγίων τρημάτων, από τα οποία εξέρχονται οι αυχενικές νευρικές ρίζες για να διανεμηθούν στα άνω άκρα.

Τα συμπτώματα της αυχενικής δισκοπάθειας ποικίλουν ανάλογα με το επίπεδο της σπονδυλικής στήλης στο οποίο έχει συμβεί η κήλη δίσκου, και ποιά νεύρα επηρρεάζονται από την κήλη. Συνηθέστερα, ο ασθενής μπορεί να αισθανθεί έντονο πόνο στον αυχένα ή το χέρι, που μπορεί να είναι συνεχής ή να έχει εξάρσεις και υφέσεις.

Τα συνηθέστερα συμπτώματα περιγράφονται παρακάτω:

1. Αυχεναλγία. Αυτή μπορεί να είναι συνεχής ή να έχει “διαλείμματα” ύφεσης. Ο πόνος μπορεί να επιδεινώνεται, από την κίνηση, τον βήχα ή το φτέρνισμα, το σκύψιμο ή την στροφική κίνηση του σώματος.
2. Ριζιτικό άλγος άνω άκρου. Η οξεία δισκοπάθεια προκαλεί ριζιτικό πόνο μέσω δύο κύριων διαδικασιών: α) άμεσης μηχανικής πίεσης και πρόκλησης απομυελίνωσης και β) χημικής ερεθιστικής δράσης στην νευρική ρίζα. Η πρώτη διαδικασία έχει προφανή μηχανισμό και η δεύτερη σχετίζεται με πρωτεογλυκάνες και φωσφολιπάσες που εκλύονται απο τον πηκτοειδή πυρήνα, και προκαλούν χημικό ερεθισμό της νευρικής ρίζας.
3. Αιμωδία δηλ. αίσθηση ότι το χέρι είναι «μουδιασμένο» και παραισθησία δηλ. αίσθηση «μυρμηγκιάσματος».
4. Αδυναμία άνω άκρου, από την κατανομή της οποίας, μπορούμε κλινικά να αντιληφθούμε ποιά νευρική ρίζα έχει προσβληθεί.

Σε βαρύτερες περιπτώσεις, ο ασθενής μπορεί να αισθανθεί αδυναμία στα κάτω ακρα, απώλεια ισορροπίας, δυσχέρεια βαδίσεως, ακόμη και δυσκολία στον έλεγχο των σφιγκτήρων της ούρησης και αφόδευσης.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι περιπτώσεις ασθενών που πάσχουν απο έντονο πόνο, αλλά στον έλεγχο με μαγνητική τομογραφία δεν ανευρίσκεται πίεση της ρίζας από δισκοκήλη ή στένωση του πλαγίου τρήματος. Ο πόνος σε αυτούς τους ασθενείς, είναι πιθανό να οφείλεται σε ένα απο τους παρακάτω μηχανισμούς:

1. Χημική ριζοπάθεια από ιντερλευκίνες ή μονοξείδιο του αζώτου, που συμβάλλουν στην ανάπτυξη φλεγμονής και πρόκληση βλάβης στην νευρική ρίζα. Αυτός είναι βασικός μηχανισμός πρόκλησης πόνου, σε περιπτώσεις που ο ασθενής περιγράφει ριζιτικό άλγος χωρίς να διαπιστώνεται εμφανής πίεση της ρίζας από δισκοκήλη.
2. Μικρορήξεις του ινώδους δακτυλίου μέσω των οποίων πρωτείνες του πηκτοειδή πυρήνα προκαλούν χημική φλεγμονή και επώδυνο ερεθισμό νευρικών απολήξεων που καταλήγουν στον ινώδη δακτύλιο. Σε ένα υγιή αυχενικό δίσκο, τα νεύρα εισδύουν μόνο στο εξωτερικό ένα/τρίτο του ινώδους δακτυλίου. Εαν όμως συμβεί μικρορωγμή του ινώδους δακτυλίου, τα νεύρα μπορεί να επεκτείνονται βαθύτερα προς το εσωτερικο του δίσκου και να φθάσουν ακόμη και στον πηκτοειδή πυρήνα. Υλικό από τον πηκτοειδή πυρήνα μπορεί να έλθει σε επαφή με τις νευρικές απολήξεις και να προκαλέσει πόνο. Αυτός ο πόνος έχει καθιερωθεί να χαρακτηρίζεται “δισκογενής”, διότι οφείλεται σε εσωτερικές μεταβολές στον ίδιο τον δίσκο.
3. Αστάθεια μικρο-ολίσθησης. Οταν ο ισχυρός εξωτερικός ινώδης δακτύλιος φθείρεται, και ο δίσκος δεν προσφέρει επαρκή απορρόφηση των κραδασμών, οι παρακείμενοι σπόνδυλοι μπορεί να απωλέσουν την σταθερότητα τους και να αναπτύξουν μικρο-ολίσθηση. Οι περιβάλλοντες μύες συσπώνται εντονότερα για να περιορίσουν το φαινόμενο, με αποτέλεσμα την πρόκληση πόνου.

Διαγνωστικές εξετάσεις

Η κλινική εξέταση περιλαμβάνει έλεγχο του εύρους των κινήσεων του αυχένα, της μυικής δύναμης, αισθητικότητας και αντανακλαστικών καθώς και έλεγχο της όρθιας στάσης και βάδισης. Απο την στιγμή που η κλινική εξέταση θέσει την υπόνοια αυχενικής δισκοπάθειας, η επιβεβαίωση της διάγνωσης και η ακριβέστερη αναγνώριση της αιτίας γίνεται με εξετάσεις που απεικονίζουν την κατάσταση της σπονδυλικής στήλης. Σε πρώτο στάδιο, απλές ακτινογραφίες θα αναδείξουν τις χρόνιες εκφυλιστικές αλλοιώσεις, και εάν υπάρχει κάποια ρευματολογική νόσος ή δυσμορφία της σπονδυλικής στήλης.

Η μαγνητική τομογραφία της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης ειναι ιδιαίτερα σημαντική εξέταση και μας προσφέρει ακριβέστατη απεικόνιση της αυχενικής δισκοκήλης. Ιδιαίτερα οι πλάγιες δισκοκήλες αναδεικνύονται πολύ καλά με αυτή την μέθοδο.

Σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις μπορεί να απαιτηθεί η διενέργεια μυελογραφίας ή αξονικής τομογραφίας που μπορεί να βοηθήσει μετά απο τραύμα, στην αξιολόγηση ενδεχόμενων καταγμάτων. Η διάγνωση είναι ασφαλέστερο να ολοκληρωθεί με την διενέργεια ηλεκτρομυογραφίας και μελέτη ταχύτητας αγωγής.

Ακόμη, προκειμένου να ολοκληρωθεί η διαγνωστική διαδικασία, πρέπει να γίνει διερεύνηση για ενδεχόμενη νευρολογική νόσο, όπως π.χ. νόσο του κινητικού νευρώνα, και για ρευματολογική νόσο, δηλ. ρευματοειδή αρθρίτιδα, αγκυλωτική σπονδυλίτιδα, ρευματική πολυαλγία, κ.α. Ακόμη πρέπει να γίνει έλεγχος για το σπάνιο ενδεχόμενο κάποιας λοιμώδους ή νεοπλασματικής εξεργασίας.

Εικόνα 8. Μαγνητική τομογραφία αυχενικής μοίρας σπονδυλικής στήλης δείχνει το μεγάλο βαθμό σπονδυλωτικών αλλοιώσεων και την δημιουργία δισκοκηλών και οστεοφύτων με συνέπεια την σοβαρή πίεση του νωτιαίου μυελού μεταξύ 4ου και 6ου [Α4-Α6] αυχενικών σπονδύλων και πρόκληση μυελοπάθειας, σε οβελιαία [πλάγια] τομή (8α). Σχηματική απεικόνιση δισκοκήλης με ανάπτυξη οστεοφύτων, με συνέπεια πίεση του νωτιαίου μυελου και πρόκληση μυελοπάθειας, σε οβελιαία [πλάγια] τομή (8β).

Φαρμακευτικές θεραπείες

Η αυχενική δισκοαρθροπάθεια, εάν δεν αντιμετωπισθεί, μπορεί να προκαλέσει αδυναμία του άνω άκρου και διαρκή πόνο στον αυχένα, τον ώμο και τα άνω άκρα σε τέτοια ένταση που κάνει τις καθημερινές δραστηριότητες πολύ δύσκολες. Περαιτέρω, μπορεί να προκαλέσει σημαντικό περιορισμό των αυχενικών κινήσεων, οι οποίες γίνονται επώδυνες.

H αρχική αντιμετώπιση της αυχενικής δισκοπάθειας βασίζεται στη χορήγηση φαρμακοθεραπείας σε συνδυασμό με άλλες μη επεμβατικές τεχνικές. Η τήρηση ενός καλού θεραπευτικού προγράμματος μπορεί να ελαττώσει σημαντικά τον πόνο και να αποτρέψει την πρόκληση βλάβης στο νωτιαίο μυελο, την νευρική ρίζα ή στον ίδιο τον δίσκο.

Η φαρμακευτική θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει – ανάλογα με την περίπτωση - συνδυασμό φαρμάκων αναλγητικών, αντιφλεγμονωδών, μυοχαλαρωτικών και στεροειδών (κορτιζόνης).

Oι κύριες κατηγορίες φαρμάκων είναι οι εξης:

1. Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα. Δεδομένου ότι κατά την έξαρση των ενοχλημάτων, υπάρχει πάντοτε ένας βαθμός φλεγμονής, ο ασθενής θα βιώσει βελτίωση των ενοχλημάτων, εάν λάβει αντιφλεγμονώδη φάρμακα, με πρώτη επιλογή την ιβομπρουφένη (Brufen).
2. Κορτικοειδή. Η χορήγηση πρεδνιζολόνης από το στόμα ή σε ενέσιμη μορφή, για λίγες ημέρες μπορεί να μειώσει την ένταση των συμπτωμάτων.
3. Mυοχαλαρωτικά. Η χορήγηση θειοκολχικοσίδης (Muscoril) μπορεί να βοηθήσει προσφέροντας μυική χάλαση.
4. Aντιεπιληπτικά φάρμακα. Φάρμακα που χαρακτηρίζονται από την αντιεπιληπτική τους δράση όπως η γκαμπαπεντίνη (Neurontin) και η πρεγκαμπαλίνη (Lyrica) μπορεί να μειώσουν το νευροπαθητικό στοιχείο του πόνου.
5. Aντικαταθλιπτικά. Ορισμένα αντικαταθλιπτικά μπορούν να βελτιώσουν τον πόνο που προκαλειται από την αυχενική σπονδυλοδισκοαρθροπάθεια.

Φυσικοθεραπεία

Η φυσικοθεραπεία μπορεί να συμβάλλει στην βελτίωση των ενοχλημάτων με συνδυασμό μαλάξεων και ήπιας άσκησης, που αποσκοπούν να προσδώσουν ενδυνάμωση και ελαστικότητα στο μυικό σύστημα του πάσχοντος. Ενα διευρυμένο πρόγραμμα φυσικοθεραπείας μπορεί να περιλαμβάνει τα παρακάτω:

1. Θεραπευτική γυμναστική με σκόπο να δομήσει μυική δύναμη, ευλυγισία, να αυξήσει το εύρος κίνησης, να βελτιώσει την όρθια στάση και να διδάξει τεχνικές μυικής χαλάρωσης.
2. Αυχενική έλξη μπορεί να εφαρμοσθεί με ήπια έλξη της κεφαλής και διάταση των αυχενικών μυών.
3. Μαλάξεις των αυχενικών μυών μπορεί να προσφέρουν μυική χάλαση και ανακούφιση από τον πόνο.
4. Υπέρηχοι και διαδερμική ηλεκτρική διέγερση μπορεί οφελήσουν σε ειδικές περιπτώσεις.
5. Εφαρμογή θερμών ή ψυχρών επιθεμάτων μπορεί να βελτιώσει την μυική δυσκαμψία και τον αυχενικό πόνο.

Αλλες Συντηρητικές θεραπείες

Αλλες χρήσιμες, μη επεμβατικές θεραπευτικές παρεμβάσεις περιλαμβάνουν τις παρακάτω:

1). Η χρήση μαλακού αυχενικού κηδεμόνα (κολλάρου) περιορίζει το εύρος των επώδυνων κινήσεων και στηρίζει την κεφαλή μειώνοντας την άσκηση πίεσης από το βάρος της κεφαλής στην αυχενική σπονδυλική στήλη. Ενδείκνυται στην οξεία φάση, για μικρό χρονικό διάστημα, 4-5 ημερών, αλλά όχι για παρατεταμένη περίοδο διότι μπορεί να εξασθενήσουν οι αυχενικοί μύες.

2). Ενημέρωση του πάσχοντος για την υποκείμενη αιτία ώστε να αποφευχθεί μία επιδείνωση από λανθασμένες στάσεις του σώματος ή δραστηριότητες

3). Ανάπαυση με αρκετές ώρες κλινοστατισμού

4). Ελάττωση σωματικού βάρους με επίβλεψη διαιτολόγου

5). Τακτική σωματική άσκηση. Η θεραπεία του αυχενικού συνδρόμου πρέπει να περιλαμβάνει τακτικές ασκήσεις γυμναστικής, αρκεί αυτές να μην επιδεινώνουν τον αυχενικό πόνο. Ατομα που το ημερήσιο πρόγραμμα τους περιλαμβάνει αρκετό περπάτημα έχουν μικρότερες πιθανότητες να αναπτυξουν πόνο αυχενικού συνδρόμου. Επίσης, η πειθαρχημένη προσπάθεια για απόκτηση και διατήρηση ευθυτενούς σωματικής στάσης βοηθά.

6). Τροποποίηση τρόπου ζωής. Το πρόγραμμα θεραπείας και πρόληψης επεισοδίων αυχεναλγίας και επιδείνωσης της αυχενικήςσπονδυλοδισκοαρθροπάθειας απαιτεί να αποφεύγονται επιβαρυντικές αθλητικές δραστηριότητες ή διάφορες καθημερινές συνθήκες, όπως η κάμψη του αυχένα προς τα εμπρός και χαμηλά προκειμένου να παρακολουθούμε την οθόνη υπολογιστή. Υγιεινή διατροφή, καλή ενυδάτωση, και διακοπή καπνίσματος μπορεί επίσης να συμβάλλουν στην επιβράδυνση των εκφυλιστικών αλλοιώσεων.

Χειρουργικές θεραπείες

Στην μεγάλη πλειονότητα των ασθενών, τα συμπτώματα βελτιώνονται με συντηρητική αντιμετώπιση. Εαν τα συντηρητικά μέσα δεν αποδώσουν, ο ασθενής μπορεί να εξακολουθήσει να έχει έντονο πόνο ή αδυναμία στο άνω άκρο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, μετά απο ένα εύλογο χρονικό διάστημα, η χειρουργική επέμβαση μπορεί να είναι η επόμενη επιλογή. Η χειρουργική αντιμετώπιση της αυχενικής δισκοπάθειας επιβάλλεται στις παρακάτω κύριες περιπτώσεις:

1. όταν προκαλείται επιμένον νευρολογικό έλλειμμα όπως αδυναμία άνω ή κάτω άκρων, δυσχέρεια βαδίσεως ή διαταραχές σφιγκτήρων ούρησης και αφόδευσης και ο απεικονιστικός έλεγχος δείχνει ότι η δισκοπάθεια ή η στένωση ασκεί πίεση στο νωτιαίο μυελό ή στα αυχενικά νεύρα. Ο σκοπός της χειρουργικής επέμβασης είναι να απαλλάξει τα νευρικά στοιχεία από την πίεση.
2. όταν προκαλείται έντονος χρόνιος πόνος ο οποίος επιμένει για περισσότερο απο τρείς μήνες, παρά την χορήγηση κατάλληλων αναλγητικών και αντιφλεγμονωδών φαρμάκων. Η αποτελεσματικότητα της χειρουργικής επέμβασης στο να αποσυμπιέσει το νωτιαίο μυελο ή τα αυχενικά νεύρα, και να βελτιώσει την νευρολογική εικόνα κυμαίνεται μεταξύ 80% και 90%.

Οι διαθέσιμες κατάλληλες χειρουργικές τεχνικές περιγράφονται παρακάτω:

1. Η πρόσθια αυχενική μικροδισκεκτομή – οστεοφυτεκτομή, σε συνδυασμό με ελάχιστα επεμβατική πρόσθια σπονδυλοδεσία, αποτελεί την πλέον ασφαλή και αποτελεσματική επέμβαση για την ριζική αντιμετώπιση των νευρολογικών προβλημάτων που οφείλονται σε αυχενική δισκοπάθεια ή εκφυλιστική αρθρίτιδα. Η επέμβαση γίνεται με γενική αναισθησία. Με την χρήση νευροχειρουργικού μικροσκοπίου, μεγενθυντικών φακών, ισχυρού φωτισμού, και κατάλληλων λεπτών εργαλείων, ο νευροχειρουργός μπορεί να αφαιρέσει με ασφάλεια τον προβληματικό δίσκο, τα οστεόφυτα ή και τμήμα του σπονδύλου εάν αυτό κριθεί σκόπιμο. Στο μεσοσπονδύλιο διάστημα, προς αντικατάσταση του αφαιρεθέντος δίσκου, εισάγεται τεχνητό εμφύτευμα με παρόμοια δομικά και μηχανικά χαρακτηριστικά, το οποίο καθηλώνεται με 4λεπτές ακίδες μεταξύ του υπερκείμενου και υποκείμενου σπονδύλου, χωρίς χρήση μεταλλικής πλάκας ή βιδών.Τα αποτελέσματα της χειρουργικής επέμβασης είναι περισσότερο ικανοποιητικά όταν ο ασθενής πάσχει από ριζιτικό πόνο άνω άκρου ή συμπτώματα μυελοπάθειας με πρόσφατη έναρξη, και διάρκεια συμπτωμάτων που δεν υπερβαίνει το ένα έτος. Συνήθως, ο ασθενής, μπορεί να πάρει εξιτήριο, σε μία ή δύο ημέρες μετά την χειρουργική επέμβαση, και στην συνέχεια θα απαιτηθεί να αναπαυθεί για δύο – τέσσερεις εβδομάδες.
2. Η τοποθέτηση αρθρωτού τεχνητού αυχενικού δίσκου. H θεωρητική αιτιολόγηση αυτής της επέμβασης σχετίζεται με την άποψη ότι η αντικατάσταση του αφαιρεθέντος προβληματικού δίσκου πρέπει να γίνεται – όχι με σταθερό εμφύτευμα, όπως στην παραπάνω πρώτη περιγραφείσα επέμβαση – αλλά με ένα μηχανικό αρθρωτό σύστημα. Αυτό επιδιώκει να προσφέρει ένα βαθμό ευλιγισίας και κινητικότητας, στο χειρουργημένο επίπεδο όπως κάνει ο φυσικός ελαστικός δίσκος, ώστε να μην επιβαρυνθούν το υποκείμενο και υπερκείμενο μεσοσπονδύλια διαστήματα. Ο σκοπός είναι να διατηρηθεί ένα βαθμός κινητικότητας στο χειρουργημένο επίπεδο. Μεγάλες στατιστικές μελέτες δεν έδειξαν υπεροχή αυτής της μεθόδου σε σχέση με την μέθοδο της πρόσθιας αυχενικής δισκεκτομής-οστεοφυτεκτομής, που περιγράφηκε παραπάνω. Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι η δεύτερη μέθοδος συνδέεται με αρκετές επιπλοκές, όπως αποτυχία στερέωσης του εμφυτεύματος, έκτοπη οστεοποίηση και οστεόλυση. Η τεχνική αυτή ενδεχομένως είναι κατάλληλη σε μία μειονότητα ασθενών που έχουν μόνο δισκοπάθεια και ελάχιστες αρθριτικές αλλαγές.
3. Η διαδερμική αυχενική δισκοπλαστική έχει προταθεί ως ελάχιστα
   επεμβατική τεχνική, αλλά απευθύνεται κυρίως σε ασθενείς με μικρές δισκοκήλες. Η επέμβαση αυτή δεν ενδείκνυται σε ασθενείς που πάσχουν απο σημαντική δισκοπάθεια, η οποία συνοδεύεται απο εκφυλιστικές αρθριτικές αλλοιώσεις. Η βιβλιογραφία που στηρίζει την αποτελεσματικότητα αυτής της τεχνικής δεν είναι ισχυρή.

Μετεγχειρητική φροντίδα

Προκειμένου ο πάσχων να έχει μία πολύ καλή επούλωση και την μέγιστη οφέλεια απο την επέμβαση, συνιστώνται τα παρακάτω:

1. Αποφυγή εργασίας για 15 ημέρες
2. Χρήση μαλακού κηδεμόνα αυχένος (κολάρου) για 15 ημερες
3. Περιορισμένη επιλεκτική χρήση αναλγητικών φαρμάκων
4. Προτίμηση προς μαλακή διατροφή τις λίγες πρώτες ημέρες διότι ο ασθενής μπορεί να έχει κάποια ενόχληση κατά την κατάποση.
5. Υπνος με κατάλληλο στρώμα και προσκέφαλο (μαξιλάρι)